Dakankers:
niet altijd de beste keuze

Al vele jaren staat het veilig inrichten van daken voor de meeste gebouweigenaren, -beheerders, dakdekkers en zelfs adviesbureaus gelijk aan het plaatsen van dakankers. De dakverankeringspunten al dan niet voorzien van kabelsystemen. Er is een ingrijpende verandering in de bewustwording omtrent veilig werken op daken gaande. Zowel voor kort- als langdurende werkzaamheden en zowel voor bestaande als nieuwe gebouwen.

Met een keuze voor individuele dakveiligheidsvoorzieningen en persoonlijke beschermingsmiddelen neemt u vrijwel altijd een onverstandige beslissing. In dit artikel vertellen we u waarom aan de hand van:
• wet- en regelgeving (Arbeidshygiënische strategie)
• aansprakelijkheden
• overlevingskansen bij een val
• kosten

Arbeidshygiënische strategie

De Arbowet en het onderliggende Arbo-besluit zijn duidelijk. Wat betreft veilig werken op hoogte moet eerst aan bronaanpak worden gedaan, dus voorkomen dat valgevaar kan ontstaan. Mocht dit niet mogelijk zijn dan dient in alle gevallen een collectieve beveiliging te worden toegepast. Dat betekent het plaatsen van hekwerken, leuningen e.d. Pas in het uiterste geval mag gekozen worden voor persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals aangelijnd werken. Dat is de arbeidshygiënische strategie die in artikel 3 van de Arbeidsomstandighedenwet staat beschreven.

Economische en esthetische argumenten
Regelmatig worden er economische en esthetische argumenten gebruikt waarom afgeweken mag worden van de Arbeids-hygienische strategie. Mevrouw Carin Benders, Landelijk Projectleider Bouw van het Ministerie van SZW, geeft omtrent het prevaleren van collectieve maatregelen boven andere voorzieningen bij herhaling aan dat financiële en esthetische argumenten geen redenen zijn om af te wijken van de arbeidshygiënische strategie. “Een individuele voorziening als een lijnsysteem is nu eenmaal minder veilig dan een collectieve voorziening en is dus in principe niet toegestaan” zo geeft zij in een interview in het blad Roofs in 2014 aan.

Langdurige en kortdurende werkzaamheden
Voor langdurige werkzaamheden op daken is het voor de hand liggend en algemeen aanvaard om collectieve voorzieningen te treffen. Het volgen van de arbeidshygiënische strategie ligt lastiger bij kortdurende werkzaamheden.

Voor kortdurende werkzaamheden zoals reparaties, onderhouds- en inspectiewerk is het treffen van collectieve maatregelen minder gangbaar in de praktijk. Vaak wordt geroepen dat bij kortdurende blootstelling aan het (valgevaar) risico individuele voorzieningen i.c.m. persoonlijke beschermingsmiddelen, de zogenaamde PBM’s, afdoende zijn.

Dit is uitdrukkelijk onjuist, zo blijkt ook uit de toolbox “Aangelijnd werken op platte daken bij kortdurende werkzaamheden” (juli 2014) van de Stichting Bedrijfstakregelingen Dakbedekkingsbranche (SBD). In deze toolboxmeeting wordt geconcludeerd dat “op platte daken alleen de methode van gebiedsbegrenzing is toegestaan  nadat is aangetoond dat collectief beveiligen niet mogelijk bleek  én  aangelijnd werken in de specifieke situatie hetzelfde beschermingsniveau biedt als een hekwerk.”

Aansprakelijkheden

Volgens de Arbowet is in geval van overtredingen primair de werkgever wiens werknemers het betreft aansprakelijk. Bij over-tredingen wordt door de uitvoerende bedrijven regelmatig – ten onrechte – alsnog naar de opdrachtgever gewezen omdat deze niet zou willen betalen voor de veiligheidsvoorzieningen. De Arbowet is heel duidelijk over wie verantwoordelijk is, namelijk de (mee-werkend) werkgever en in veel situaties ook de zzp-er.

Overlevingskans bij een val

Los van strategieën uit de Arbo-wet, aansprakelijkheden en de nog te behandelen investerings- en onderhoudskosten speelt het zogenaamde suspension trauma bij een val.

Suspension Trauma
Het suspension trauma (ST) een specifiek risico bij het werken met een harnas, met name bij bewegingloosheid, bijv. door verlies van bewustzijn na een val. Bij een ST accumuleert het bloed in de onderste ledematen en kan het hart bij een verticale stand van het lichaam het bloed niet rondpompen. Hierdoor stroomt er te weinig naar de hersenen waardoor bewusteloosheid intreedt, ge-volgd door de dood binnen 15-30 minuten.

Het ST-gevaar is aanwezig zolang de benen niet bewegen en zich lager bevinden dan het hart. Het comfort en de geschiktheid van de harnasgordel is in wezen niet relevant voor het ontwikkel-en van een ST zo blijkt uit ervaringen uit de speologie.

Snel redden bij een val
Bij het werken met harnas- en lijnsystemen is de kans op een val altijd aanwezig. Ook al wordt gewerkt met de methode van gebiedsbegrenzing. Individuele en PBM-veiligheidsvoorzieningen zijn eenvoudigweg risicovoller dan collectieve voorzieningen. Werken volgens de methode van gebiedsbegrenzing is geen vorm van een collectieve veiligheidsvoorzieningen zoals wel eens wordt beweerd door belanghebbenden.

Het is vrijwel nooit het geval maar als het dus echt niet anders kan:
• dient gewerkt te worden met deugdelijke en gekeurde systemen en materialen;
• dienen de instructies en protocollen correct te worden nageleefd;
• dienen de gebruikers te zijn getraind in methodes van aangelijnd werken op hoogte;
• dient de BHV op locatie geregeld te zijn;
• moet er snel kunnen worden bevrijd, hangend op hoogte;
• moeten de juiste reddingsmiddelen beschikbaar zijn;
• moeten de redders altijd beschikbaar en bereikbaar zijn;
• moet het redden zeer snel geschieden!

Kosten
Vaak worden collectieve dakveiligheidsvoorzieningen geassocieerd met het volledig in de hekwerken plaatsen van daken. Dit is echter vrijwel nooit nodig om voor kortdurende werkzaamheden toch een collectief beveiligd dak in te richten.

Daken kunnen ook veilig worden ingericht voor kortdurende werkzaamheden door middel van zonemarkeringen, doorval-voorzieningen bij koepels en lichtstraten en plaatselijke afzettingen en hekwerken waar nodig. Denk hierbij aan installaties in de onveilige dakzone. Bij hekwerken kan om esthetische redenen worden gekozen voor neerklapbare uitvoeringen. Mogelijke, welliswaar niet legitieme, esthetische bezwaren kunnen hiermee worden weggenomen.

Uit vele praktijksituaties blijkt dat de aanvangsinvesteringen van dit soort permanente collectieve voorzieningen lager zijn dan permanente  individuele voorzieningen. Permanente individuele voorzieningen zoals dakverankeringspunten met of zonder kabelsystemen en in combinatie met persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s). Bijkomend nadeel is dat permanente dakankersystemen, kabeltrajecten en PBM’s verplichte en vaak dure jaarlijkse inspectie-,  onderhouds- en/of keuringsregimes kennen. Dit in tegenstelling tot de permanente collectieve voorzieningen zoals omschreven.

Conclusies

Gebouweigenaren
Vanuit het oogpunt van de gebouweigenaar zijn er in veel gevallen betere alternatieven voor individuele dakankervoorzieningen om daken veilig in te richten. Met individuele dakankers investeert u mogelijk in maatregelen die niet voldoen aan de Arbeidsomstandighedenwet. Hiermee mag dus feitelijk niet gewerkt worden door uw aannemers bij kort- en langdurende werkzaamheden.

Daarnaast zijn de kosten in het overgrote deel van de gevallen hoger dan bij een investering in collectieve dakveiligheids-voorzieningen. Vanzelfsprekend dient aan de te treffen voorzieningen een Risico Inventarisatie en Evaluatie met onafhankelijk en doordacht opgestelde maatregelen ten grondslag te liggen. De maatregelen / voorzieningen vertaald in een Plan van Aanpak.

Werkgevers

Vanuit het oogpunt van de werkgever wiens werknemers op daken werkzaam zijn, is het in het algemeen onverstandig om de dakankers te gebruiken. In geval van een overtreding of ongeval bent u als werkgever hoogstwaarschijnlijk aansprakelijk.

Werknemers

Vanuit het oogpunt van de werknemer of meewerkende werkgever is het tenslotte niet onverstandig eens stil te staan bij de overlevingskansen bij een val.